8.4 C
Shillong
Monday, December 1, 2025

Pyni ka CSIR–CFTRI, Mysuru ïa ki teknoloji shna jingbam ba thymmai sha ki nongthoh khubor na Meghalaya & Tripura

Must read

PIB Shillong: Ka kynhun jong ki nongthoh khubor na Meghalaya bad Tripura ki la leit jngoh ia ka CSIR-Central Food Technological Research Institute (CFTRI), Mysuru, kum shi bynta ka press tour ba la pynlong da ka Press Information Bureau, Shillong. Ka jingleit jngoh ka thmu ban kyntiew ïa ka jingïadei jong ki lad pathai khubor bad ki jaka wad bniah ba pawnam jong ka ri bad ban pynpaw ïa ki jingsaindur thymmai kiba don ia ka lad ban pynkylla ïa ka thaiñ shatei lammihngi.
Ia ki nongthoh khubor la ialam lyngba ka jingpynshai kaba bniah da u Dr. Ramesh Kumar, Senior Scientist, uba la iasam ia ki jingshemphang shaphang ka pateng jong ka jaka treikam, ki mawjam bad ka jingktah ha kylleng ka kam shna jingbam jong ka ri India. La seng ia ka ha u snem 1950, ka CSIR–CFTRI ka treikam hapoh ka Council of Scientific & Industrial Research (CSIR), Tnad Science & Technology, bad ka la don ka bynta kaba nyngkong eh ha kaba pynkylla ia ka jinglong jingman jong ka jingpynbiang bam jong ka ri India hadien ba la ioh ia ka jinglaitluid.
Lyngba ka pateng kaba la don palat hynniew phew snem, ka CFTRI ka la pynmih palat 1,000 tylli ki teknoloji shna jingbam, ka la ai palat 4,100 tylli ki laisen karkhana, bad mynta ka don haduh 400 tylli ki buit ba la pynkhreh ban pynkylla kiba lah ban pyndonkam da ki nongseng kam bad ki startup. Ka jingpeit kam jong ka ki iadei bad ki kam kiba iadei bad ki jingpynmih mar bam, naduh ka jingsaindur thymmai kiba iadei bad ki mar rep bad ka jingshngain jong ki marbam haduh ka jingpynkhreh, jingsong, ka jingbam kaba tei bad ka jingpynneh pynsah.
Haba pynpaw ïa ki jingnoh synñiang ba kongsan jong ka CFTRI sha ki jingpyrshang ban pynkhlain ïa ka bam kaba tei bad ka jingpynbha shuh shuh ki mar bam jong ka India, u Dr. Ramesh Kumar u la pynkynmaw ïa ka jingsaindur thymmai – ka Amulspray, kawei na ki khana jong ka jingjop kaba phylla jong ka CFTRI. U la ïathuh kumno la lah ban pynurlong ïa ka kam “bym lah ban mutdur” haba ki stad saian jong ka CSIR-CFTRI ki la lah ban shna ïa ka jingbam khyllung da kaba pyndonkam ïa ka dud masi-ha ka por ba tang ka dud masi la shim ba ka long kaba biang na ka bynta kum kine ki jingpynkhreh. Ka jingsaindur thymmai, kaba la sdang ha u snem 1957, ka la pynlong ia ka India ban lah ban kyrshan dalade ha ka jingpynmih ia ki jingbam khyllung.
U la pynkynmaw ïa ki kyrteng jong ki katto katne ki stad saian kiba aiti lut kiba la don ha lyndet jong kane ka khana jingjop, da kaba ban jur ba ka Amulspray ka la kylla long ym tang ka jingjop ha ka liang ka teknoloji hynrei ka la long ruh ka dak jong ka jingstad saian jong ka India bad ka jingaiti lut ha ka jingioh ki paidbah ia ki mar bam ba tei.
Ha kane ka jingleit jngoh, la pyni ia ka kynhun ia ki katto katne ki jingpynmih thymmai ba dang shen ba la pynmih da ki stad saian jong ka CFTRI. Kine ki kynthup ïa ki pliang kiba lah ban pynduh jait bad ki jingbam ba lah ban bam ba la shna na ki mar ba la pynmih na ka jingpynkhreh ïa u krai – ka jingpynbeit kaba ïahap bad ka mariang kaba ïadei bad ka Millet Mission jong ka India. Kawei pat ka jingjop ka long ka jingshna ïa ki ruti ba la khleh lypa bym don gluten na ki krai barit kum u foxtail bad u proso, ka teknoloji kaba ïadei khamtam eh na ka bynta ki nongbam kiba pyrkhat ïa ka koit ka khiah bad ki nongpang celiac.
La pyni ruh ïa ka umsoh kajor ba thymmai jong kane ka jaka treikam, ka jingdih bym dei na ka dud kaba bun kyrhai ka vitamin A bad ba la pynkhlain da ki jait khñiang kiba ai jingmyntoi, kaba pynbiang sa kawei pat ka lad ban ioh ia ka bam kaba tei na ka bynta ki paidbah kiba duna ka jingïoh ïa ka dud. Ha kawei pat ka kam kaba kongsan, la pyni ia ka rukom pynkhuid ia ka ethylene jong ka CFTRI, kaba pynjlan ia ka samoi jong ki soh kum ki sohtrun, ki kait bad ki sohkynphor da kaba pynduna ka jingpyndonkam ia ki lad ban pynih. Kane ka jingsaindur thymmai ka long kaba kongsan khamtam na ka bynta ka thain shatei lammihngi, kaba pynmih kyrhai ia ki jingthung kiba kloi ban pyut.
Kawei pat ka bynta kaba kongsan kaba la pynleit jingmut ha ka jingleit jngoh ka long ka jingkut jingmut jong ka CFTRI ban weng ïa ki jingduhnong hadien ka jingot bad ka jingkiew dor-ka jingeh kaba kongsan na ka bynta ka kam rep, khamtam ha ka thaiñ Shatei Lammihngi. Ka India ka dang iai bteng ban duh ia ka bynta kaba khraw jong ki soh, ki jhur, bad ki mar bam jong ka na ka jingsniew hadien ba la dep ot, kaba ym tang ba ka pynduna ia ka ioh ka kot jong ki nongrep hynrei ka nohsynniang ruh sha ka jingbym biang ka bam jong ka ri.
Kum ka jingpynbeit, ka CFTRI ka la pynwandur ia ki teknoloji bapher bapher hadien ka jingot bad ki prokram ai jinghikai kiba thmu ban kyntiew ia ka jingtreikam kham seisoh naduh ki lyngkha shaduh ki iew ki hat. Kine ki kynthup ia ki kyndon na ka bynta ka jingpyniapher katkum ka science, ka jingpyntyrkhong, ka jingweng ia ka um, ka jingbuh ha ki tin bad ki lad song ba duna dor kiba lah ban pyntreikam ha ki shnong ne distrik. Ki nongrep bad ki self help group ha kylleng ka ri ki ioh jinghikai ha kine ki buit treikam lyngba ki sienjam Integrated Skill Development jong ka CFTRI, khamtam eh sha ki jylla jong ka thain shatei lammihngi.
Ka jingtrei jong ka institute ha ka jingkyntiew ïa ki mar kiba lah ban pyut sha ki mar kiba lah ban buh kham slem, ki jingbam kiba lah ban bam-ka la pynkupbor ïa nongseng kam ba bun ha ki jaka nongkyndong. Kum ka nuksa, ki soh kiba lah ban sniew namar ka jingbym don jaka buh lane ban pynkit mynta lah ban pynkylla sha ki jingbam ba la khleh lang bad kiwei kiwei, ki jingbam ba la pyntyrkhong, lane ki jingdih da kaba pyndonkam ïa ki buit jong ka CFTRI. Kine ki mar kiba la pynbha kim dei tang ba ki wanrah ia ka dor kaba heh hynrei ki plie lad ruh ia ka jingpynpawnam ia ki mar na ki jaka nongkyndong bad ban shalan shabar ri.
Nalor kata, ka CFTRI ka la kyrshan ia ki jingsaindur thymmai na ka jingpynkylla ia ki mar jot sha ka spah, kum ka jingweng ia ka gelatin na ki jaboh ba pyndonkam ha ka jingpynkhreh dohkha- khamtam eh kaba iadei bad ki jaka ba khlain ka kam ri dohkha kum ka Tripura bad ka jingpynmih ia ki tiar song ki bym ktah ia ka mariang na ki jingthung ba tam. Kine ki lad pynbeit ki pyni ia ka rukom treikam kaba pura ha ka jingpynkhreh ia ki marbam kaba pyniasoh ia ka jingpynneh pynsah bad ka jingiohnong.
Ha ka jingïalang ïamir jingmut, ki nongthoh khubor ki la ïasam ïa ki jingeh kiba ïadei bad ka thaiñ bad ki la ai jingmut ïa ki lad ki lynti na ka bynta ka jingïatreilang kaba kham jylliew hapdeng ka CFTRI bad ki jaka treikam ha ka thaiñ Shatei Lammihngi, kynthup ïa ki skulbah ba iadei bad ka rep ka riang, ki tnad pynmih jingbam jong ki jylla, bad ki farmer-producer organisation. Ki la ban jur ia ka lad ban seng ia ki jaka pynmih marbam ba la pyniaid da ki bor bapher bapher, ban hikai ia ki samla nongkyndong ha kam hadien jong ka por rep, bad ban kyntiew ia ki karkhana kiba iadei bad ki krai lyngba ka jingwanrah ia ka teknoloji.
Ka kynhun ka la pynkut ia ka jingleit jngoh da ka jingsngewthuh kaba thymmai kumno ka saian bad ka teknoloji ki lah ban pynlong ia ka jingroi kaba kynthup lang, khamtam ha ki thain kiba don ia ka lad ha ka rep ka riang kaba ym pat lah ban pyndonkam. Ka kam jong ka CFTRI, ki la kdew, kam dei tang kaba ïadei bad ki polisi jong ka ri ba iadei bad ka bam hynrei ka ïadei ruh bad ki jingthmu ban kyntiew ia ki thaiñ khappud jong ka India.

More articles

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Latest article